Rząd Jędrzeja Moraczewskiego
Polska | |
Premier | Jędrzej Moraczewski |
---|---|
Partie | PPS, PPSD, PSL „Piast”, PSL „W”, PSL Lewica, Zjednoczenie Demokratyczne, ZL, SNN |
Ideologia | lewica niepodległościowa |
Kadencja | od 17 listopada 1918 |
Poprzedni | Prowizorium rządowe Władysława Wróblewskiego, |
Następny |
Rząd Jędrzeja Moraczewskiego (formalna nazwa – Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej) – gabinet pod kierownictwem socjalistycznego premiera Jędrzeja Moraczewskiego, utworzony 17 listopada 1918 przez Józefa Piłsudskiego. Pod względem organizacyjnym i prawnym kontynuował prace powołanego przez Radę Regencyjną prowizorium rządowego Władysława Wróblewskiego. Politycznie był częściowo kontynuacją rządu lubelskiego Ignacego Daszyńskiego, który podporządkował się Józefowi Piłsudskiemu. Gabinet ten ogłosił m.in. powszechne prawo wyborcze (obejmujące również kobiety)[1], ustanowił ośmiogodzinny dzień pracy[2], zagwarantował legalność związków zawodowych[3] i prawo do strajku, wprowadził inspekcję pracy[4] oraz ubezpieczenia chorobowe. 20 listopada 1918 roku ogłosił swój program, zakładający przebudowę ustroju gospodarczego i społecznego wedle doktryny socjalistycznej, zapowiadając wywłaszczenie wielkiej własności ziemskiej i oddanie jej w ręce ludu pracującego pod kontrolą państwową, upaństwowienie kopalń i całego przemysłu. Jedynym posłem zagranicznym akredytowanym przez rząd Moraczewskiego był poseł niemiecki Harry Kessler[5]. Rząd ustąpił 16 stycznia 1919 po konsultacjach z Piłsudskim, który dążył do porozumienia z prawicą oraz uspokojenia sytuacji w niepodległej Polsce. Endecja uważała bowiem gabinet Moraczewskiego za zbyt radykalny, zaś jej zwolennicy odmawiali wykonywania jego poleceń (m.in. płacenia podatków), a część środowiska skłoniło do przeprowadzenia w nocy z 4 stycznia na 5 stycznia 1919 zamachu stanu. Według Stanisława Głąbińskiego, polityka Narodowej Demokracji, rząd Moraczewskiego stanowczo sprzeciwiał się rekrutacji i tworzeniu armii polskiej, pragnąc poprzestać na milicji ludowej[6], która w jego opinii była bojówką socjalistyczną, organizowaną z żywiołów niekarnych[7]. Także w krajach Ententy niechętnie widziano rząd składający się z byłych sojuszników Niemiec.
Skład rządu
Funkcja | Zdjęcie | Imię i nazwisko | Przynależność partyjna | okres urzędowania |
---|---|---|---|---|
Prezydent Ministrów | Jędrzej Moraczewski | Polska Partia Socjalno-Demokratyczna | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Zastępca Prezydenta Ministrów | Józef Mikułowski-Pomorski | bezpartyjny | od 27 grudnia 1918[8] do 16 stycznia 1919 | |
Min. Aprowizacji | Antoni Mińkiewicz | bezpartyjny | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Min. Komunikacji | Jędrzej Moraczewski | Polska Partia Socjalno-Demokratyczna | od 6 listopada 1918 do 29 grudnia 1918 | |
Stanisław Stączek | Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica | od 29 grudnia 1918 do 16 stycznia 1919 | ||
Min. Kultury i Sztuk Pięknych | Medard Downarowicz | Stronnictwo Niezawisłości Narodowej | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Min. Poczt i Telegrafów | Tomasz Arciszewski | Polska Partia Socjalistyczna | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Min. Pracy i Opieki Społecznej | Bronisław Ziemięcki | Polska Partia Socjalistyczna | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Min. Przemysłu i Handlu | Jerzy Iwanowski | Polska Partia Socjalistyczna | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Min. Robót Publicznych | Andrzej Kędzior | Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” | od 17 listopada 1918 do 29 grudnia 1918 | |
Józef Pruchnik | Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica | od 29 grudnia 1918 do 16 stycznia 1919 | ||
Min. Rolnictwa i Dóbr Państwowych | Franciszek Wojda | Zjednoczenie Ludowe | od 17 listopada 1918 do 29 grudnia 1918 | |
Błażej Stolarski | Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” | od 29 grudnia 1918 do 16 stycznia 1919 | ||
Min. Skarbu Państwa | p.o. Władysław Byrka | bezpartyjny | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Min. Spraw Wewnętrznych | Stanisław Thugutt | Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Min. Spraw Wojskowych | p.o. Edward Śmigły-Rydz (w zastępstwie Józefa Piłsudskiego) | bezpartyjny | od 17 listopada 1918 do 22 listopada 1918 | |
Jan Wroczyński | bezpartyjny | od 22 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | ||
Min. Spraw Zewnętrznych | Leon Wasilewski | Polska Partia Socjalistyczna | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Min. Sprawiedliwości | Leon Supiński | Zjednoczenie Demokratyczne | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego | Ksawery Prauss | Polska Partia Socjalistyczna | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Min. Zdrowia Publicznego | p.o. Witold Chodźko | bezpartyjny | od 13 grudnia 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Minister bez teki | Tomasz Nocznicki | Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Minister bez teki | Wincenty Witos | Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” | od 17 listopada 1918 do 29 grudnia 1918 | |
Minister bez teki | Marian Malinowski | Polska Partia Socjalistyczna | od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 | |
Minister bez teki | Franciszek Wójcik | Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica | od 29 grudnia 1918 do 16 stycznia 1919 |
Przypisy
- ↑ Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego (z dnia 28 listopada 1918; Dziennik Praw Państwa Polskiego Nr 18, poz. 46)
- ↑ 1918, nr 17, poz. 42
- ↑ 1919, nr 15, poz. 209
- ↑ 1919, nr 5, poz. 90
- ↑ Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939, s. 383-384.
- ↑ Dziennik Praw Państwa Polskiego nr 19 poz. 53
- ↑ Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939, s. 385.
- ↑ Zdzisław JulianZ.J. Winnicki Zdzisław JulianZ.J., Rada Regencyjna Krołestwa Polskiego i jej organy (1917 - 1918), Wektory, 1991, s. 88 [dostęp 2021-02-23] (pol.).
Bibliografia
- Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (redakcja naukowa Jacek M.Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1, t. I, s. 21.
- p
- d
- e
- Rada Administracyjna
- Rząd Tymczasowy
- Rada Najwyższa Narodowa
- Rząd Adama Jerzego Czartoryskiego
- Rząd Bonawentury Niemojowskiego
- Rząd Jana Stefana Krukowieckiego
- Tymczasowy Rząd Narodowy
- Komisja Wykonawcza Rządu Narodowego
- Komisja Wykonawcza Dyktatora w Warszawie
- Rząd Narodowy Cywilny
- Rząd Narodowy (Karola Majewskiego)
- Rząd Narodowy (czerwonych prawników)
- Rząd Narodowy (wrześniowy)
- Rząd Narodowy (Romualda Traugutta)
- Rząd Narodowy (Bronisława Brzezińskiego)
- Rząd Jędrzeja Moraczewskiego
- Rząd Ignacego Jana Paderewskiego
- Rząd Leopolda Skulskiego
- 1. rząd Władysława Grabskiego
- 1. rząd Wincentego Witosa
- 1. rząd Antoniego Ponikowskiego
- 2. rząd Antoniego Ponikowskiego
- Rząd Artura Śliwińskiego
- Rząd Juliana Nowaka
- 1. rząd Władysława Sikorskiego
- 2. rząd Wincentego Witosa
- 2. rząd Władysława Grabskiego
- Rząd Aleksandra Skrzyńskiego
- 3. rząd Wincentego Witosa
- 1. rząd Kazimierza Bartla
- 2. rząd Kazimierza Bartla
- 3. rząd Kazimierza Bartla
- 1. rząd Józefa Piłsudskiego
- 4. rząd Kazimierza Bartla
- Rząd Kazimierza Świtalskiego
- 5. rząd Kazimierza Bartla
- 1. rząd Walerego Sławka
- 2. rząd Józefa Piłsudskiego
- 2. rząd Walerego Sławka
- Rząd Aleksandra Prystora
- Rząd Janusza Jędrzejewicza
- Rząd Leona Kozłowskiego
- 3. rząd Walerego Sławka
- Rząd Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego
- Rząd Felicjana Sławoja Składkowskiego
- 2. rząd Władysława Sikorskiego
- 3. rząd Władysława Sikorskiego
- Rząd Stanisława Mikołajczyka
- Rząd Tomasza Arciszewskiego
- Rząd Tadeusza Komorowskiego
- Rząd Tadeusza Tomaszewskiego
- Rząd Romana Odzierzyńskiego
- Rząd Jerzego Hryniewskiego
- Rząd Stanisława Mackiewicza
- Egzekutywa Zjednoczenia Narodowego
- Rząd Hugona Hankego
- 1. rząd Antoniego Pająka
- 2. rząd Antoniego Pająka
- 3. rząd Antoniego Pająka
- Rząd Aleksandra Zawiszy
- Rząd Zygmunta Muchniewskiego
- 1. rząd Alfreda Urbańskiego
- 2. rząd Alfreda Urbańskiego
- 1. rząd Kazimierza Sabbata
- 2. rząd Kazimierza Sabbata
- 3. rząd Kazimierza Sabbata
- 4. rząd Kazimierza Sabbata
- 1. rząd Edwarda Szczepanika
- 2. rząd Edwarda Szczepanika
- Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego
- Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej
- Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej
- 1. rząd Józefa Cyrankiewicza
- Rząd Bolesława Bieruta/Józefa Cyrankiewicza
- 2. rząd Józefa Cyrankiewicza
- 3. rząd Józefa Cyrankiewicza
- 4. rząd Józefa Cyrankiewicza
- Rząd Józefa Cyrankiewicza/Piotra Jaroszewicza
- Rząd Piotra Jaroszewicza
- Rząd Piotra Jaroszewicza i Edwarda Babiucha
- Rząd Edwarda Babiucha/Józefa Pińkowskiego/Wojciecha Jaruzelskiego
- Rząd Zbigniewa Messnera
- Rząd Mieczysława Rakowskiego
- Rząd Tadeusza Mazowieckiego
- Rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego
- Rząd Jana Olszewskiego
- Rząd Hanny Suchockiej
- Rząd Waldemara Pawlaka
- Rząd Józefa Oleksego
- Rząd Włodzimierza Cimoszewicza
- Rząd Jerzego Buzka
- Rząd Leszka Millera
- 1. rząd Marka Belki
- 2. rząd Marka Belki
- Rząd Kazimierza Marcinkiewicza
- Rząd Jarosława Kaczyńskiego
- 1. rząd Donalda Tuska
- 2. rząd Donalda Tuska
- Rząd Ewy Kopacz
- Rząd Beaty Szydło
- 1. rząd Mateusza Morawieckiego
- 2. rząd Mateusza Morawieckiego
- 3. rząd Mateusza Morawieckiego
- 3. rząd Donalda Tuska
- p
- d
- e
W dniu zaprzysiężenia |
|
---|---|
Późniejsi członkowie rządu |
|