Belgrad'ın Fethi
| Belgrad'ın Fethi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Belgrad'ın Fethi'ni gösteren bir gravür | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Macaristan Krallığı |  Osmanlı İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Mihály Móré Balázs Oláh | I. Süleyman Pîrî Mehmed Paşa | ||||||
| Güçler | |||||||
| 700 | 15.000-25.000 | ||||||
Belgrad'ın Fethi, Macaristan Krallığı'nın elinde bulunan Belgrad'ın (o dönemdeki adı Nándorfehérvár) Temmuz 1521'de, Osmanlı İmparatorluğu tarafından kuşatılmasıyla başlayan ve 29 Ağustos 1521'de fethiyle sona eren süreçtir.
I. Süleyman'ın 1520 Eylül'ünde Osmanlı Padişahı olmasının ardından Macaristan Kralı II. Lajos'a gönderdiği elçinin hakaret görmesi veya öldürülmesi ve Macar kuvvetlerinin Knin'i ele geçirmesi üzerine Süleyman, Belgrad üzerine sefer düzenlemeye karar verdi. 18 Mayıs 1521 tarihinde Belgrad üzerine sefere çıkan Süleyman'ın önderliğindeki Osmanlı Ordusu, Temmuz ayında şehri kuşatma altına aldı. Sadrazam Pîrî Mehmed Paşa'nın komutasındaki ordu, bir ay kadar süren kuşatma sonrasında şehri ele geçirdi. Osmanlı kuvvetleri ayrıca Böğürdelen, Zemun ve Salankamen şehirlerini devlet topraklarına kattı.
Belgrad'ın kaybedilmesinden sonra zayıflayan Macaristan Krallığı, 1526'da Osmanlı kuvvetleriyle gerçekleşen Mohaç Muharebesi'ni kaybetmesi sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'na bağlandı. Belgrad ise, 1688'deki Belgrad Kuşatması'na kadar Osmanlı egemenliğinde kaldı.
Arka plan
Belgrad'ın alınması için Osmanlı İmparatorluğu tarafından ilk girişim 1440'ta gerçekleştirildi. Padişah II. Murad komutasındaki ordu Nisan 1440'ta, Macaristan Krallığı yönetimindeki şehri kuşattı.[1] Birkaç ay sonra, aynı yılın sonbaharında kuşatma kaldırıldı ve şehir Macar yönetiminde kaldı.[2][3] Osmanlı kuvvetleri tarafından şehre yönelik ikinci kuşatma 1456 Temmuz'unda, Padişah II. Mehmed yönetimindeki ordu tarafından gerçekleştirildi. Bir aydan kısa süren bu kuşatma da Osmanlı açısından başarısızlıkla sonuçlandı.[4] 1492'de şehir, Osmanlı kuvvetleri tarafından üçüncü kez kuşatıldı. Semendire Sancak Beyi Hadım Süleyman Paşa önderliğindeki Osmanlı kuvvetleri, şehrin kuşatılması sırasında Erdel üzerine yaptığı akınlarda mağlup olarak geri çekildi ve şehrin kuşatması sonlandı.[5] İki devlet arasında bu kuşatmanın ardından büyük bir çatışma yaşanmadı.[5] 28 Mart 1519'da imzalanan barış antlaşmasıyla iki devlet birbirine saldırmayacak ve her iki devletin tüccarları da diğer devletin topraklarına serbestçe girebilecekti.[5]
Padişah I. Selim'in Mısır seferi sırasında Macaristan Kralı yönetimindeki ordu, İzvornik üzerine yürüyerek, Sancak Beyi Mustafa Bey'i öldürdü.[6] Ancak I. Selim, bu olaya karşı herhangi bir şey yapamadan, Eylül 1520'de öldü.[4] I. Selim'in ardından Osmanlı Padişahı olan I. Süleyman, tahta geçtiğini haber vermek üzere Macaristan Kralı II. Lajos'a gönderdiği Behram Çavuş, farklı kaynaklara göre kral tarafından hakaret gördü, alıkonuldu veya öldürüldü.[5][7] Nicolae Iorga, alıkonulma sebebi olarak Macaristan'da Süleyman'ın öldüğüne dair haberlerin yayıldığını yazmaktadır.[8] Diğer yandan Macar kuvvetlerinin Bosna Sancağı'na bağlı Knin'in Macar kuvvetleri tarafından ele geçirilmesi sonrasında Süleyman, Belgrad üzerine sefer düzenlemeye karar verdi.[7]
Osmanlı tarafının sefer hazırlıkları
Sefere çıkılmadan önce Süleyman; Anadolu, Karaman, Diyarbekir, Şam ve Mısır beylerbeylerine sefer sırasında devletin sınırlarını korumalarını, Rumeli beylerbeyine İpsala'da yığınak yapıp kendisi Edirne'ye varınca kendisini karşılamasını, Rumeli'deki akıncı beylerine kendilerine tâbi olan akıncıları toplamalarını, Bosna ve İzvornik sancak beylerine ise kendilerine bağlı kuvvetleri toplamalarını ve bölgede padişah haslarından olan maller ile, ordunun gelişine kadar hazır olacak şekilde gemiler yapılmasını emretti.[9] Erdel'den Macaristan'a gelecek desteğin engellenmesi için akıncı beylerinden Mihaloğlu Mehmed Bey, Niğbolu üzerinden Erdel'e saldırması için gönderildi.[9]
Macaristan'a karşı yapılacak seferde, Karadeniz'in Tuna nehrine kadar olan kısmının fethi için Danişmend Reis görevlendirilirken; Mihaloğlu Mehmed Bey, Turahanlı ve Bosna Beyi Yahya Paşazade Bali Bey komutasındaki akıncılar da öncü olarak Macaristan içine sevk edildi.[7] Öte yandan Sadrazam Pîrî Mehmed Paşa komutasındaki tımarlı sipahilerin Belgrad üzerine gönderilip, Tuna'nın sağ tarafından ilerleyerek şehri uzaktan kuşatması kararlaştırıldı ve bu kapsamda elli kadar gemiyle Tuna üzerine kuşatma için gerekli malzemelerle birlikte yola çıkıldı.[7]
Süleyman komutasındaki Osmanlı Ordusu, farklı kaynaklara göre 16[9] veya 18[10] Mayıs 1521 tarihinde İstanbul'dan ayrılarak Belgrad üzerine sefere çıktı. Sefere çıkan Osmanlı kuvvetlerinde fil de bulunmaktaydı.[11] 28 Mayıs'ta Edirne civarına ulaşan orduya Rumeli beylerbeyi ve sancak beylerine bağlı kuvvetler de katıldı.[9]
Kuşatma
Üçüncü vezir Ahmed Paşa komutasındaki kuvvetler, 7 Temmuz'da Böğürdelen'i ele geçirdi.[7] Sonrasında buraya gelen Süleyman, kalenin genişletilmesini ve bir iç kale yapılmasını istedi.[7] Öte yandan Pîrî Mehmed Paşa tarafından görevlendirilen Semendire Sancak Beyi Gazi Hüsrev Bey Tuna'nın sol yakasındaki Zemun'u alırken, ikinci vezir Çoban Mustafa Paşa komutasındaki birlikler de Salankamen'i ele geçirdi.[11]
Sadrazam Pîrî Mehmed Paşa komutasındaki kuvvetler, yaklaşık bir ay Belgrad'ı kuşattı.[11] Celâlzâde Mustafa Çelebi'nin belirttiğine göre 15.000, Hocazâde Mehmed'e göre 25.000 kadar Osmanlı askeri şehrin kuşatmasında yer aldı.[12] Belgrad'ın savunması için Mihály Móré ile Balázs Oláh'ın komutasında 700 kadar asker vardı.[13][14] 8 Ağustos 1521 tarihinde dış kaleye giren Osmanlı güçleri,[15] 29 Ağustos 1521 tarihinde iç kaledekilerin teslim olmasıyla şehir Osmanlı egemenliğine girdi.[11][16]
Sonrası
Şehirde yaşayan halkın bir kısmı Macaristan'a giderken, aslen Sırp olanlar İstanbul'a nakledilerek Yedikule civarına yerleştirildi.[11] Belgrad Kalesi ise yaklaşık 200 topla güçlendirilirken, kalenin korunması için Bosna Sancak Beyi Yahya Paşazade Bâli Bey tayin edildi.[11] Boşalan Bosna Sancağı'nın yönetimi ise Gazi Hüsrev Bey'e bırakıldı.[11] 18 Eylül'e kadar şehirde kalan Süleyman ise 19 Ekim'de İstanbul'a ulaştı.[17]
Fetih hakkında Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun İstanbul elçisi; "Belgrad'ın ele geçirilmesi, Macaristan Krallığı'nın çöküşüne sebep olan olayların başlangıcıydı. II. Lajos'un ölümü, Budin'in ele geçirilişi ve Erdel'in işgaliyle devam eden süreçte Macaristan İmparatorluğu yıkılmış ve diğer ülkeleri de benzer sonu yaşayacağına dair bir korku sarmıştı." şeklinde yorum yapmıştı.[18] Şehir, Osmanlı egemenliğine girdikten sonra, Avrupa'ya düzenlenen akınlarda bir üs görevi gördü ve "Dârü'l-cihad" adıyla anılmaya başlandı.[11]
Belgrad'ın kaybedilmesinden sonra zayıflayan Macaristan Krallığı, 1526'da Osmanlı kuvvetleriyle gerçekleşen Mohaç Muharebesi'ni kaybetmesi sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'na bağlandı. Belgrad ise, 1688'deki Belgrad Kuşatması'na kadar Osmanlı egemenliğinde kaldı.
Kaynakça
- Genel
- Szilágyi Sándor: A Magyar Nemzet Története - VI. fejezet, Nándor-Fejérvár eleste 7 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Osmanlı Tarihi, II. cilt. Ankara. ISBN 975-16-0012-X.
- Sakaoğlu, Necdet (Nisan 2012). Süleyman, Hurrem ve Diğerleri: Bir Dönemin Gerçek Hikayesi.
- Clot, André (1992). Suleiman the Magnificent : The Man, His Life, His Epoch. Londra: Saqi Books. ISBN 978-0863561269.
- Aslantaş, Selim (2011). "Belgrad-ı Dârü'l-Cihad". Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15. sayı. ISSN 1305-5992.
- Özel
- ^ Kalić-Mijušković, Jovanka (1967). Beograd u srednjem veku (Sırpça). Belgrad. s. 110.
- ^ Baştav, Şerif (1991). Osmanlı Türk-Macar tarihi münasebetlerinde İlk Devir. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü. ss. 94-95. ISBN 9754560455.
- ^ Spremić, Momčilo (1982). "Prvi pad despotovine". Istorija srpskog naroda (Sırpça). II. cilt. s. 250.
- ^ a b Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; ss. 310
- ^ a b c d Aslantaş, Selim; ss. 23
- ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; ss. 301
- ^ a b c d e f Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; ss. 311
- ^ Iorga, Nicolae (1909). Geschichte des Osmanischen Reiches (Almanca). II. cilt. Gotha. ss. 385-386.
- ^ a b c d Aslantaş, Selim; ss. 24
- ^ Yurdaydın, Hüseyin G. "Ferdî'nin Süleymannâme'sinin yeni bir nüshası". s. 12. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
- ^ a b c d e f g h Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; ss. 312
- ^ Aslantaş, Selim; ss. 26
- ^ Acta historica (Macarca). LI.-LIX. cilt. Szeged Üniversitesi. 1975. s. 4. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.
- ^ Mitták, Ferenc (2008). Képes magyar história: 1111 év. a Kárpát-medencében (Macarca). TTK. s. 187. ISBN 9635966296. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.
- ^ Sanudo, Marino; Labalme, Patricia H.; White, Laura Sanguineti (2008). Venice, Cità Excelentissima: Selections from the Renaissance Diaries of Marin Sanudo. Johns Hopkins University Press. s. 209. ISBN 0801887658. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
- ^ Sakaoğlu, Necdet; ss. 4
- ^ Aslantaş, Selim; ss. 29
- ^ Clot, André; ss. 39
| |
|---|---|
| 13.-14. | |
| 15. |
|
| 16. |
|
| 17. |
|
| 18. |
|
| 19. | |
| 20. |
|
Osmanlı mağlubiyetleri italik olarak gösterilmiştir. | |
