Cemil Paşa Konağı

37°54′30″K 40°14′01″D / 37.90833°K 40.23361°D / 37.90833; 40.23361Başlama1888 (135 yıl önce) (1888)Tamamlanma1902 (122 yıl önce) (1902)Açılış2014Yenileme2010-2013Yenileme maliyeti5,5 m.₺^[1]Teknik ayrıntılarMalzemekesme bazalt taşDiğer bilgilerOda sayısı42Resmî site

Cemil Paşa Konağı veya Diyarbakır Kent Müzesi, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan tarihî bir konaktır. Günümüzde yapılan restorasyon sonucu kent müzesi olarak kullanılmaktadır.^[2]

Osmanlı Valisi Ahmet Cemil Paşa tarafından 1887 yılında yaptırılan, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesince restorasyon çalışmasından geçirilerek Cemil Paşa Konağı Kent Müzesi’ne dönüştürülen konak; kentin tarihi, yaşam tarzı, mimarisi ve el sanatları gibi zenginliklerini yansıtan çok sayıda eseri bünyesinde barındırıyor.^[3]

Tarihi ve mimarisi

Yemen valisi ve sonrasında Siirt mutasarrıfı olan Ahmet Cemil Paşa tarafından 1888-1902 yılları arasında inşa edilmiştir.^[4] İki bin metrekare üzerine kurulu konak, 17. yüzyılda konut olarak yapılmış mimari yapılarından biridir.^[5] Harem ve selamlıktan olmak üzere toplam 42 odası ve geniş bir avlusu bulunmaktadır.^[4][6] Haremlik kısmının kuzey tarafı kışlık, güney tarafı yazlık olarak kullanılmış; doğu ve batı kısımları da mevsimlik olarak kullanılmıştır.^[4] Selamlık kısmında ise ahırlar, hizmetli odaları, kabul odaları, kahve odaları, mabeyn odası, dikdörtgen bir çerçeveye sahip elips bir havuz vardır.^[4] İki girişi bulunan konağın yapımında kesme bazalt taş ve yapıya hareketlilik kazandırmak amacıyla "cıs" adı verilen malzeme kullanılmıştır.^[4]Cemil Paşa ve ailesi, 1927 yılına kadar konakta yaşamıştır.^[7]Şeyh Said ve Ağrı isyanları ile ilişkili oldukları iddiası ile iki büyük sürgün yaşamış ailenin, özellikle 1936’daki sürgünden sonra sahip oldukları konak, bir süre sadece trahomalı öğrencilerin alındığı ilkokula dönüştürülmüş ve adına da dönemin Cumhurbaşkanı olan İsmet İnönü’nün adı verilerek İsmetpaşa Trahomalılar Mektebi olarak adlandırılmıştır. Daha sonra ilköğretim okulu, ipek böcekçiliği ve dokumacılığın yapıldığı bir alana dönüştürülmüştür.^[7] 1970'lerden sonra terk edilmiş durumda olan konak 1998 yılında Ahmet Cemil Paşa ailesinin talebi üzerine Çekül Vakfı tarafından ilk rölöve çalışması başlatılmış ancak sonuçlanamamıştır.^[7] 2010-2012 yıllarında Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ve Diyarbakır İl Özel İdaresi tarafından konağın varisleriyle anlaşılıp kent müzesine dönüştürülmesine karar verilmiş ve 2013 yılında rölöve, restitüsyon ve restorasyon süreci tamamlanmıştır.^[7][8] Yaklaşık 3 yıl süren restorasyon çalışmalarından sonra konak, tarih ve kültür müzesi olarak 2014 yılında açılmış ve restorasyon yaklaşık 5,5 milyon liraya mal olmuştur.^[1][9]

Koleksiyon

Müze kurulurken 1.500 kayıtlı envantere ulaşılmıştır. Tasnif edilen bu eserler, müze bünyesindeki kiosklarda ve panolarda sergilenmektedir. Müzede; İnançlar İnanışlar, Diyarbakır Halkları ve Kültürleri, Diyarbakır’da Yemek ve Mutfak Kültürü, Su ve Yaşam, Cemil Paşa Ailesi Özel Koleksiyon, Diyarbakır’da Eğitim, Diyarbakır Müziği ve Halk Dansları, Diyarbakır’da Sözlü Kültür, Çağdaş Sanatlar, Dil ve Yazılı Kültür, Diyarbakır’da Kent Yaşamı, Diyarbakır’da Üretim ve Ticaret, Diyarbakır’da Tarım Kültürü, Diyarbakır’da Hayvancılık Kültürü, Diyarbakır’da Olaylar ve İnsanlar, Diyarbakır’da Kent Gelişimi, Kentin Panoraması, Eğitim ve Proje Geliştirme Alanı şeklinde 18 bölüm bulunmaktadır.[1]

Erişilebilirlik

Müzede yer alan tüm eserler dijital ortama taşınmış olup her bir eserin üzerinde bulunan QR kod ile ilgili eser hakkında bilgilere ulaşılabilmektedir.

Özel

5.https://diyarbakir.org.tr/mekan/cemil-pasa-konagi-kent-muzesi/

Genel

• Özçelik, Metin (2011). DİYARBAKIR MERKEZ MADDİ KÜLTÜR VARLIKLARI. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi. 
• Aksu, Recep (2017). DİYARBAKIR VE ÇEVRESİNDE KÜLTÜR TURİZMİ. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.