Gassaniler
| Arap devletleri ve hanedanları | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Antik Arap Devletleri
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Doğu Hanedanları
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Batı Hanedanları
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Arap Yarımadası
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Günümüz monarşileri
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gassaniler (Arapça: الغساسنة el gasâsinet), 200-636 yılları arasında Suriye'de hüküm sürmüş Monofizit Hristiyan Arap devleti.
Bizans’a tabi bir tampon devlet olarak hem güneyden gelebilecek yağmacılar hem de İran tehdidine karşı kullanılmıştır. Gassaniler Suriye'de ana dilleri Arapça'yı korudukları gibi burada konuşulan Arami dilini de öğrendiler.
En ihtişamı dönemlerini Haris bin Cebele zamanında yaşadılar. 529 yılında Bizans tarafından kendisi büyük emir olarak unvanlandırıldı. Bizansla iyi ilişkilerde bulunan Haris Monofizit kilisesiyle Bizans’ın arasını düzeltmek için uğraştı. Onun ölümünden sonra yerine oğlu Münzir geçti fakat mezhepsel ayrılıklar sebebiyle Bizansla arası açıldı, İranlılar’ın vassal devleti Hirelilerle savaştı bu savaşların pek çoğunu kazandı. Bizans’ın yardımından yoksun olan Gassaniler üzerine sürekli akınlar düzenlemesi sonucu Bizans Devleti tekrar Gassanilerle uzlaştı.
Münzir bin Haris 580 yılında Konstantinopolis'e bir ziyarette bulundu ve İmparator II. Tiberius Konstantin tarafından büyük bir merasimle karşılandı. İmparator bu merasim sırasında Münzir'e hükümdarlık çelengi yerine gerçek hükümdarlık alâmeti olan taç giydirdi. Bundan sonra Bizanslılar Münzir'i "Araplar'ın kralı" unvanıyla anmaya başladılar. Münzir Suriye'ye dönünce Hire hükümdarıyla savaşa tutuştu ve büyük bir zafer elde edip Lahmîlerin başşehri Hîre'yi ateşe verdi. Fakat Bizans'ın bölgedeki görevli ve temsilcileri babası gibi onu da imparatora gammazladılar. Gassânîler, bütün bağlılıklarına ve Hristiyanlığı samimi olarak benimsemelerine rağmen Bizans'a yaranamadılar. Münzir, Havran kilisesinde yapılan bir dinî merasim sırasında imparatorluktan gelen bir emirle Suriye kumandanlarından Magnus tarafından tutuklanıp bir esir gibi Bizans'a gönderildi.
Münzir'in yerine geçen oğlu Numan kardeşlerinin de yardımıyla Bizans üzerine çeşitli saldırılar düzenledi. İmparator I. Konstantin, Anadolu'nun bazı bölgelerini tahrip eden Numan'ı da tutuklamak üzere Magnus'u görevlendirdi. Magnus, Numan'ı ele geçirip Konstantinopolis'e götürdü.
Münzir ve oğlu Nu'mân Bizans elinde tutuklu kalınca, Gassânî Devleti'ni oluşturan kabilelerin her birinin kendi reisini seçerek ayrı birer siyasi yapı oluşturması devleti zayıflattığı gibi Bizans'ın güney sınırlarını da savunmasız bıraktı. Bu durum Bizans'ın ezelî düşmanı Sasaniler'in işine yaradı. Bizans'ın güneyini koruyan güçlü bir tampon devlet olan Gassânîler aradan çekilince Sasani Spahbed Şahrbaraz'in büyük bir orduyla Suriye üzerine yürüyüp Kudüs ve Şam'ı ele geçirmesi Gassânî hâkimiyetinin yıkılmasına yol açtı (613-614). 610 yılında Bizans Devleti’nin başına geçen Herakleios, Sasaniler’den Suriye'yi geri aldı ve güney sınırını tekrar güçlendirdi. Cebele bin Eyhem bilinen son Gassani hükümdarıdır. Yermuk Savaşı sırasında Bizans tarafında Müslümanlara karşı savaşmışlardır. Daha sonra Müslümanların galibiyeti üzerine siyasi varlıkları ortadan kalkmıştır. Bugün Suriye bölgesindeki Hristiyan Araplar Gassaniler’in torunlarıdır.[1]
Kaynakça
- ^ Ağırakça, Ahmet (1996). "Gassaniler". TDV İslâm Ansiklopedisi. 13. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 397-398.
