Hezhou dili

Hezhou dili^[a] (Basitleştirilmiş Çince: 河州话; Geleneksel Çince: 河州話; pinyin: Hézhōuhuà) Çin'in Kansu eyaletinde konuşulan kreolleşmiş karma dil [en]dir. Yüzyıllardır Linxia (eski ismiyle "Hezhou") İli'nin lingua franca'sı olarak işlev göstermiştir. Uygurca ve belki de Salarcanın temellerinden oluşmuştur. Mandarin Çincesiyle yeniden sözcükleşme [en] süreci geçirmiştir; yani sözcüklerin neredeyse tümü Çince kökenlidir. Buna rağmen, dilbilgisi açısından Türk dili özelliklerine sahiptir: Hezhou dilinde altı farklı isim hâli, eklemeli morfoloji ve özne-nesne-fiil cümle yapısı mevcuttur. Hezhou dilinde hem Türkçe hem de Çince kökenli son ekleri kullanılmaktadır; Çince kökenli olanlar özgün işlevlerini kaybetmişlerdir ve Çince anlambilimiyle ilişkilerinden yoksun sayılırlar. Fonolojisi Çinceye çok benzer: Hezhou dilinde üç farklı ton mevcuttur, fakat Hezhou dilindeki ton değişimi [en] Çinceninkinden farklı şekilde çalışır.^[3] Han, Hui, Donşian ile Bao'an etnik gruplarında Hezhou dilini konuşanların arasında etnik gruba göre ton kullanımında farklılıklar gözlemlenmiştir, fakat Hezhou dilini anadil olarak konuşanlarda bu farklılıkların ortaya çıktığı yönünde belirtiler yoktur.^[4]

Bir zamanlar Hezhou dilinin büyük oranda Türk etkisi görmüş ve tonlama sistemini gitgide kaybetmekte olan bir Çin dili olarak görülürdü; günümüzde Hezhou dilinin aslında bunun tam tersi olduğu ve ton sisteminin kaybolmaktan çok daha fazla gelişmekte olduğu düşünülmektedir.^[3]

Konuyla ilgili yayınlar

• "临夏方言" [Linxia Lehçesi]. Baidu Baike [en] (Çince). 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020. 

Dipnot

1. ^ Çin kaynaklarında "Linxia lehçesi" (Basitleştirilmiş Çince: 临夏方言; Geleneksel Çince: 臨夏方言; pinyin: Línxià fāngyán) veya "Linxia ağzı" (Basitleştirilmiş Çince: 临夏话; Geleneksel Çince: 臨夏話; pinyin: Línxiàhuà) terimleri de kullanılır.^[2]

Kaynakça