Türkiye'deki vergiler

Makale serisi
Vergi
Maliye politikası yönü
Politika Hükümet geliri Emlak vergisi denkleştirme Vergi geliri Vergi dışı gelir Vergi hukuku Vergi parantezi Vergi eşiği Muafiyet Kredi Kesinti Vergi kayması Vergi indirimi Vergi tatili Vergi avantajı Vergi teşviki Vergi reformu Vergi uyumlaştırması Vergi rekabeti Stopaj vergisi Çifte vergilendirme Temsil Birlikler Tıbbi tasarruf hesabı
Ekonomi Genel Fiyat etkisi Aşırı yük Vergi oranı Laffer eğrisi Optimum vergi Teoriler Optimum sermaye gelir vergisi Vergi Dağılımı Vergi oranı Düz Aşamalı Azalan Oransal
Servis Fiskal pul Vergi tahakkuku Vergiye tabi gelir Vergi haczi Vergi iadesi Vergi koruması Vergi ikametgahı Vergi hazırlığı Vergi soruşturması Vergi sığınağı Vergi memuru Özel vergi tahsilatı Vergili tarım
Uyumsuzluk Genel Vergiden kaçınma Geri dönüş vergisinden kaçınma Vergi kaçırma Vergi direnci Vergi sığınağı Kaçakçılık Karaborsa Bildirilmeyen istihdam Kurumsal Vergi inversiyonu Hatalı transfer fiyatlandırması Taban erozyonu ve kâr değişimi (BEPS) Çift İrlandalı Hollandalı Sandviç Tek Malt CAIA/Green Jersey Lokasyon Vergi cenneti Kurumsal cennetler Offshore finans merkezi (OFC'ler) Açık deniz sihirli çemberi Kablo ve lavabo OFC'leri Finans merkezi Finansal Gizlilik Endeksi Başlıca örnekler vergi cenneti olarak İrlanda İrlanda v Komisyon Leprikon ekonomisi Lihtenştayn vergi meselesi Lüksemburg Sızıntıları Offshore Leaks Paradise Papers Panama Belgeleri İsviçre Sızıntıları vergi cenneti olarak Amerika Birleşik Devletleri Vergi cenneti olarak Panama
Türler Doğrudan Dolaylı Birim başına Ad valorem Sermaye kazançları Karbon Tüketim Temettü Ekotaks Özel tüketim vergisi Yakıt Georgizm Hediye Brüt gelirler Gelir Veraset (emlak) Arsa değeri Bordro Pigovian Mülkiyet Satış Günah Tek Damga Direksiyon Ciro Katma değer (KDV) Kurumsal kar Fazla kâr Beklenmedik Negatif (gelir) Servet
Uluslararası Finansal işlem vergisi Para birimi işlem vergisi Avrupa Birliği Ortak Konsolide Kurumlar Vergisi Matrahı (CCCTB) Küresel asgari kurumlar vergisi oranı Tobin vergisi Spahn vergisi Vergi eşitlemesi Vergi anlaşması Daimi işyeri Transfer fiyatlandırması Avrupa Birliği FTT Yabancı gelir kuralı
Ticaret Gümrük Duty Delivered Duty Paid Gümrük vergisi İthalat İhracat Tarife savaşı Serbest ticaret Serbest bölge Ticaret anlaşması ATA Carnet
Araştırma Akademi Mihir A. Desai Dhammika Dharmapala James R. Hines Jr. Ronen Palan Joel Slemrod Gabriel Zucman Savunuculuk grupları Institute on Taxation and Economic Policy (ITEP) Oxfam (UK) Tax Foundation (US) Tax Justice Network (TJN) Tax Policy Center (US)
Dini Kilise vergisi Binde sekiz Teind Ondalık Fiscus Judaicus Leibzoll Tapınak vergisi Tolerans vergisi Cizye Haraç Khums Nisab Zekât
Ülkelere göre Tüm ülkeler Vergi oranlarına göre ülkeler listesi Vergi gelirinin GSYİH'ye oranı Avrupa'daki vergi oranları Bireysel Ülkeler Arnavutluk Cezayir Arjantin Ermenistan Avustralya Azerbaycan Bangladeş Butan Brezilya Bulgaristan BVI Kanada Çin Kolombiya Hırvatistan Danimarka Finlandiya Fransa Almanya Yunanistan Hong Kong İzlanda Hindistan Endonezya İran İrlanda İsrail İtalya Japonya Kazakistan Litvanya Malta Fas Namibya Hollanda'da Yeni Zelanda Norveç Pakistan Filistin Peru Filipinler Polonya Portekiz Rusya Singapur Güney Afrika Sri Lanka İsveç İsviçre Tayvan Tanzanya Türkiye Birleşik Arap Emirlikleri Birleşik Krallık Birleşik Devletler Uruguay
g t d

Vergilendirme Türkiye ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Türkiye'nin GSYİH'ye oranı %41,65'tir (2021).^[1][2] Vergiler genelde hükûmet tarafından alınır, ancak bazı özel vergiler belediyeler aracılığıyla alınmaktadır.

Vergi Usul Kanunu

Türkiye'de vergilendirme sistemi Vergi Usul Kanunu ile düzenlenmektedir. Bu kanun, tahakkuk esasları ile birlikte hakları, yükleri, görevlerin ifasını düzenler.^[3]

Vergiler

Türk vergi mevzuatı üç ana kategoriye ayrılabilir:

• Gelir vergileri
• Harcama vergileri
• Varlık vergileri

Gelir vergileri

Türk vergi mevzuatında şahsi gelir vergisi ve kurumlar vergisi olmak üzere iki tür gelir vergisi bulunmaktadır. Şahsi gelir vergisi ve kurumlar için birçok kural ve hüküm, özellikle gelir unsurları ve net kazancın belirlenmesi açısından aynıdır. Ancak şahsi gelir vergisi ve kurumlar vergisi farklı kanunlarla düzenlenmektedir.^[4]

Şahsi gelir vergisi

Şahsi gelir vergisinin konusu gerçek kişileri kapsamaktadır. Gelirin anlamı, bir kişinin bir yıl içinde elde ettiği net gelir miktarıdır. Gelir Vergisi Kanununa göre gelirler şu şekilde sıralanabilir:^[4][5]

• Gayrimenkul sermaye iratları (kira gelirleri)
• Maaşlar ve ücretler
• Menkul sermaye iratları (sermaye yatırımlarından elde edilen gelirler)
• Serbest meslek kazançları
• Ticari kazançlar
• Sair kazanç ve iratlar
• Zirai kazançlar

Şahsi gelir vergisinin oranları %15 ila %40 arasında değişiklik gösterebilmektedir.^[4]

Vergiler için kilit nokta ikamet kriteridir. Türkiye'de ikamet edenler dünya çapındaki gelirleri üzerinden vergilere tabidir ve "tam mükellef" olarak kabul edilirler.^[5] Mükellef olmayanlar yalnızca Türkiye'de elde ettikleri gelirler üzerinden vergilere tabidir ve "dar mükellef" olarak kabul edilirler. Mükellefler, yasal olarak daimi ikametgâhı olan ve bir yıl içinde altı aydan fazla Türkiye'de ikamet eden kişilerdir.^[5]

Kurumlar vergisi

Gelir Vergisi Kanununda sayılan gelir unsurlarının kurumlar tarafından elde edilmesi durumunda, bu kurumların tüzel kişilerine vergilendirme yapılır.

Kurumlar vergisi mükellefleri şu şekilde tanımlanmıştır:^[4]

• İş ortaklıkları
• Kamu iktisadi müesseseleri
• Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler
• Kooperatifler
• Sermaye şirketleri

Şirketlerin yasal merkezleri veya etkin yönetimleri Türkiye'de bulunuyorsa, dünya çapındaki ticaretten elde edilen vergilere tabidir. Bunlara yerleşik şirketler de denir. Kurumlar vergisi oranı 2021 yılı için %25, 2022 yılı için ise %23'tür.^[4]

Harcama vergileri

Katma değer vergisi (KDV)

Katma değer vergisi (KDV), Türkiye'de ilk kez 3065 sayılı yasa ile çıkmıştır. 2 Kasım 1984 tarihli T.C. Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.^[6]

Katma değer vergisi (KDV) genel olarak, oranı %1, %10 ila %20 arasında değişmektedir.^[7] Sınai, ticari, tarımsal, bağımsız mesleki mal ve hizmetler gibi KDV'ye tabi çok geniş bir konu yelpazesi bulunmaktadır.^[4]

Katma değer vergisi ödemek zorunda olan mükellefler şöyle tanımlanır:^[8]

• Mal ve hizmet sağlayanlar,
• Mal veya hizmet ithal edenler,
• Ürünün Türkiye üzerinden transit geçişi halinde gümrük işlemlerini tamamlaması gerekenler,
• Posta Hizmetleri Genel Müdürlükleri ile radyo ve televizyon kuruluşları,
• Her türlü şans oyunu organizatörleri,
• Profesyonel sanatçılar ve profesyonel sporcuların katılımıyla gösteriler, konserler ve spor etkinlikleri organizatörleri,
• Mal ve hakları kiraya verenler,
• İsteğe bağlı vergi yükümlülüğü için başvuranlar
• Özel tüketim vergisinden (ÖTV) de KDV alınır (verginin vergilendirilmesi)

Özel tüketim vergisi (ÖTV)

Özel tüketim vergisine (ÖTV) tabi mallar aşağıdaki listede yer almaktadır. Bu ürünler için Özel tüketim vergisi sadece bir kez alınır. Genellikle 4 ürün grubu farklı oranlarda ÖTV'ye tabidir:^[4]

• Petrol ürünleri, doğalgaz, makine yağları ve çözücüleri vb.
• Otomobiller ve diğer taşıtlar, motosikletler, uçaklar ve yatlar
• Tütün ve tütün ürünleri, alkollü içecekler
• Lüks tüketim ürünleri
  • Ev aletleri (çamaşır makinesi, bulaşık makinesi vb.), cep telefonları ve oyun konsolları^[9] lüks ürünler olarak kabul edilir.

Bankacılık ve sigorta muameleleri vergisi (BMSV)

Bankalar ve sigorta şirketleri tarafından gerçekleştirilen işlem ve hizmetler bu vergiye tabidir. Bu vergi Katma değer vergisinden (KDV) muaf olsa da,^[4] bankalar, bankacılar ve sigorta şirketleri tarafından işlemin niteliğine bakılmaksızın BSMV'ye tabidir. Faiz, komisyon ve gider olarak topladıkları paralar üzerinden vergi alınır. Vergi oranı genellikle %5'tir. Ancak bankalar arası mevduat işlemleri gibi işlemlerde uygulanan faiz için bu oran %1'dir.^[4]

Damga vergisi

Sözleşmeler, akreditif, teminat mektubu, mali tablolar, bordrolar gibi damga vergisine tabi birçok belge bulunmaktadır. Damga vergisi, belge değerinin yüzdesi olarak %0,189 ile %0,948 arasında ve bazı belgeler için sabit bir fiyattan (önceden belirlenmiş bir fiyat) tahsil edilir.

Varlık vergileri

Varlık vergileri; Emlak vergisi, Motorlu taşıt vergisi (MTV) ve Veraset ve intikal vergisi olmak üzere üçe ayrılmaktadır.^[4]

Emlak vergisi

Türkiye'de sahip olunan bina, daire ve arsalar %0,1 ila %0,6 arasında değişiklik gösteren emlak vergisine tabidir. Ayrıca bu verginin %10’u oranında da Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunmasına Ait Katkı Payı ödenmektedir.^[4]

Motorlu taşıt vergisi (MTV)

Motorlu taşıt vergisi, her yılın başında araçların yaşı ve motor hacmine göre yeniden belirlenmektedir. Motorlu taşıt vergisine tabi araçlar aşağıdaki gibidir:^[4]

• Otomobiller, motosikletler ve arazi araçları vb.
• Minibüs, panelvan, motorlu karavan, otobüs, kamyon vb.
• Uçaklar ve helikopterler

Ayrıca bakınız

• Türkiye'deki vergiler listesi
• Türkiye'deki vergi mükellefiyeti
• Türkiye'deki vergi daireleri
• Türkiye'deki vergi mahkemeleri

Kaynakça